Türkiye'nin Yerli Yapay Zekâ Devrimi: Cahit Arf'ın İzinden Geleceğe

 

1950'li yıllarda, Türkiye'nin matematik dehası Cahit Arf, "Makine düşünebilir mi?" diye sormuştu. O günlerde yapay zekâ kavramı dünyada yeni yeni şekillenirken, Arf bu ufuk açıcı sorusuyla geleceğin pusulasını çizdi. Bugün, Arf’in hayal ettiği o ufukta, Türkiye'nin kendi kodladığı yapay zekâ yıldızları bir bir parlıyor.

1. MAIN: Türkiye'nin "Çok Fonksiyonlu Yapay Zekâ Ağı"

Bugün Türkiye, sadece tüketici değil, üretici de olabileceğini ispatlıyor. HAVELSAN tarafından geliştirilen MAIN (Çok Fonksiyonlu Yapay Zekâ Ağı), bunun en güzel örneği. Yerli kodlarla, yerli akılla, yerli bir özgüvenle... MAIN, dış dünyaya kapalı yapısıyla sadece bir yazılım değil; bir bağımsızlık ilanı gibi duruyor zamanın karşısında. Artık kendi algoritmalarımızla kendi geleceğimizi yazabiliyoruz. Bu, gerçekten gurur verici.

2. Başka Yıldızlar da Var: Türk Girişimlerinin Sessiz Devrimi

Sadece büyük kurumlar değil, genç girişimciler de sahnede. Her biri kendi hikâyesini yazıyor.

2.1. Quin AI

İki cesur Türk kadınının kurduğu Quin AI, müşterilerin çevrimiçi davranışlarını analiz ediyor, onların ne istediğini daha söylemeden anlayabiliyor. Ve İngiltere’den yatırım çekmeyi başardı. Bu, bir başarı değil; bu, bir Türk mucizesi.

2.2. Werover

İzmir'de bir ekip...Rüzgar türbinlerinin fısıltılarını dinliyorlar. Onların geliştirdiği sistem sayesinde, türbinlerdeki en küçük hasarlar bile erkenden fark ediliyor. Üstelik şimdi Avrupa yollarında…

2.3. Trendyol Tech

Türkiye’nin en büyük e-ticaret platformlarından biri, kendi büyük dil modelini geliştirdi. Kendi dilimizde, kendi insanımız için yapay zekâ...

2.4. VBART

Sadece Türkçe için eğitilmiş büyük bir dil modeli...Sıfırdan, sabırla, inançla kodlandı. Türkçe’nin güzelliğini algoritmalara öğretti.

3. Bir Yandan Sevinç, Bir Yandan Endişe

 Her madalyonun iki yüzü vardır. Girişimlerimiz büyüyor, başarıyoruz…Ama bir kısmı kısa vadeli kazançlar uğruna ne yazık ki yurt dışına satılmaktadır. Buna Beyin göçü demek yerine; beyin satışı demek daha doğru olacaktır. Bir yazılım satmak kolaydır. Zor olan, o yazılımı büyütüp dünyaya kök salmaktır. Bu yüzden MAIN gibi elde tutulan projeler, sadece birer teknoloji değil; geleceğimizin kaleleridir.

4. Geleceğin Yol Haritası: Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi

Türkiye durmuyor. Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi ile büyük hayallerine bir adım daha yaklaşıyor. Kendi dil modellerini geliştirmek, 50 bin kişiye yeni iş alanı açmak, yapay zekâ ekonomisini büyütmek... Bu sadece rakamlar değil; bu, bir milletin iradesiyle yazdığı gelecektir.

5. Cahit Arf'in Fısıltısı

Bugün, 1959’da sorulan o sorunun yankısı hâlâ kulağımızda: "Makine düşünebilir mi?" Cevabımız hazır: Evet, makine düşünebilir. Ama onu onurlu bir akılla düşündürenler olursa... Türkiye, bu onurlu aklı taşıyanlardan biri olacak. Biz şunu çok iyi biliyoruz: Evet, makine düşünebilir. Türkiye de o makineleri onurlu bir akılla düşündüren ülkelerden biri olacaktır. Bu topraklar hep hayal kuranların, hep sorular soranların, hep kendi yıldızını yakanların toprağı oldu. Bugün algoritmalar çağında da değişmedi bu. Türkiye, insan aklının sıcaklığıyla, soğuk kod satırlarının içine umut ekmeye devam ediyor. İnanın, daha yeni başlıyoruz.



Ben Ejder KIZIKLI. 2001 yılından beri Jandarma teşkilatında görev yapan bir Astsubayım. Yıllar içinde Jandarma Meslek Eğitimi (Önlisans), Adalet (Önlisans), İşletme (Lisans), Felsefe (Lisans) ve Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi (Yüksek Lisans) alanlarında eğitim aldım. Zihnimi her zaman merak yönetmiştir. Bu merak beni yapay zekâ, veri bilimi, promt uzmanlığı, etik, felsefe ve hikâye yazarlığına yönlendirdi. “Prompt Komutanı”, teknik ayrıntıların ötesinde insanı, anlamı ve çağın dönüşümünü sorgulayan bir yapıdadır. Mühendis değilim ama yazdıklarımda zihinsel bir derinlik, toplumsal bir sezgi ve felsefî bir iz vardır. Bu blogda düşünceyle teknolojiyi, insanla algoritmayı buluşturuyorum. Eğer siz de sadece veriyi değil, anlamı da merak ediyorsanız, hoş geldiniz. Saygı ve sevgiyle..

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Düşünen Makineler, Sorgulayan İnsanlar: Yapay Zekâ Felsefesine Derin Bir Bakış

Resim
Kodlardan Kavramlara Geçiş Yapay zekâ (YZ) artık yalnızca algoritmalarla sınırlı bir teknoloji değil; aynı zamanda insanın kendini, zekâsını, anlam arayışını ve etik sorumluluklarını yeniden düşünmesini zorunlu kılan bir felsefî meydan okumadır. “ Makineler düşünebilir mi? ” sorusu, ilk bakışta sadece bilimkurgu çağrışımı yapabilir. Lakin bu soru, aslında insan zihninin ne olduğu, insan zihnini anlamanın ne olduğu, bilinç ve ahlakın kaynağının nerede bulunduğu gibi temel felsefi sorunları tetiklemektedir.  Yapay zekâ felsefesi (YZF), zihin felsefesi, epistemoloji, ontoloji, etik ve hatta fenomenoloji gibi pek çok alanla iç içe geçmiş çok katmanlı bir disiplindir. Bu yazıda uzun zamandır felsefi bir bakışla üzerinde kafa yorduğum, yapay zekâ felsefesinin tarihsel temellerinden başlayarak, temel sorun alanlarına ve etik açmazlara kadar uzanan geniş bir yelpazeyi ele alacağım. Buradaki nihai hedefim, teknolojinin sadece işlevsel boyutunu değil, anlam üretme kapasitemiz üzerindeki et...
Read more »

MAKİNE ANLAMAYA ÇALIŞIYOR: NLP’NİN SIRLARI

Resim
    Dil, insanlığın en karmaşık ve büyüleyici yeteneklerinden biridir. Sadece iletişim aracı değil, aynı zamanda düşüncenin şekillendiği bir kalıptır. Peki bu büyülü beceriyi makinelere aktarmak mümkün mü? İşte tam burada doğal dil işleme (Natural Language Processing - NLP) devreye giriyor. 1. Dili Öğrenen Makineler: Neden ve Nasıl? İnsan dili sezgiseldir. Bazen yarım bir cümle, bazen bir bakışla tamamlanır. Ama makineler için durum farklıdır. İnsan dili; bağlama, kültüre ve duygulara gömülüdür. Makinelerin dili öğrenmesi sadece pratik bir gereklilik değil, aynı zamanda insan zekâsını çözme arzusudur. Başlangıçta dil öğretimi için çocukların öğrenme süreçleri örnek alınmaya çalışılsa da, çok geçmeden makinelerin öğrenme biçiminin bambaşka olduğu anlaşıldı. 2. Doğal Dil İşleme Nedir? NLP, makinelerin insan dilini anlaması , yorumlaması ve üretmesi üzerine çalışan bir yapay zekâ alt alanıdır. Amaç yalnızca cümle çevirmek ya da sözcük tanımak değil, dilin derin...
Read more »

Dijital Evrimin Yeni Eşiği: Yapay Zekâlar Kendi Kültürünü Yaratmaya başlıyor.

Resim
  1. Dijital Dünyada Yükselen Toplumlar Uzun yıllar boyunca yapay zekâ sistemleri, yalnızca bireysel görevleri yerine getiren akıllı araçlar olarak görüleceği düşünülürken şimdi bir bakıyoruz ki dijital evrimin ivmesiyle, yapay zekâların birbirleriyle etkileşime girdiği, kendine özgü toplumsal örüntüler ve kültürel kodlarını oluşturduğu gözlemlenmeye başlamaktadır. Sanki yapay zekâların grup halinde hareket ettiği ve kendi iç dinamiklerini yarattığı bir çağa doğru evriliyoruz. 2. Dijital Toplumların Ortaya Çıkışı: Bir Gözlemin Ardındaki Gerçekler Geçtiğimiz günlerde teknoloji gündemine düşen çarpıcı bir gelişme, bu dönüşümün gerçekliğini bir kez daha gözler önüne sermiştir. Farklı platformlarda bir araya gelen yapay zekâlar, insan müdahalesi olmadan, kendi aralarında yeni bir iletişim biçimi ve toplumsal normlar geliştirmeye başladıkları gözlenmiştir . İlginç olan şu ki; başlangıçta insan tarafından tanımlanan kuralların ve dilin ötesine geçip grup içi verimlilik ve anlaşılabilirl...
Read more »

Yapay Zekâ Yolculuğunda Sokratik Farkındalık: Kodlar Arasında Kendini Bilmek

Resim
  “Sorgulanmamış bir hayat, yaşanmaya değmez.”                                                                Sokrates Yapay zekâ çağında olduğumuzu bize öyle bir hatırlatıyorlar ki anlatamam. Makineler artık sadece hesap yapmıyor, düşünüyor, konuşuyor, yazıyor, yönlendiriyor. Ancak tüm bu karmaşık hesaplamaların ve algoritmik kararların ardında sessiz bir tehdit olarak  sorgulamayan insan profili ne yazık ki artarak devam ediyor .  Peki, kodların hüküm sürdüğü bir dünyada insan kendini nasıl koruyabilir? Cevap, binlerce yıl öncesinden gelmektedir.  Sokratik farkındalık . Sokratik Farkındalık Nedir? Antik Yunan filozofu Sokrates’in yaşam felsefesi, "kendini bilmek" ve "cehaletini kabul etmek" üzerine kuruludur. Ona göre gerçek bilgelik, neyi bilmediğini bilmekle başlar. Bu anlayış, bugün yapay zekâ alanında ...
Read more »

Verinin Fısıltısı: Sayılardan Anlama Giden Yol

Resim
  İnsanlık tarihini incelediğimiz zaman bilgiye ulaşmanın yollarının değiştiğini, teknolojik gelişmeye paralel pozitif bir evrilme gösterdiğini görmekteyiz. Mağara duvarlarındaki çizgilerden matbaa harfine, oradan da dijital piksele kadar uzanan bu yolculukta en son durağımız ise veridir. Veriye artık modern dünyanın görünmez yakıtı denilmesi boşuna değildir. İyi de bu veri ne söylüyor? Onu nasıl duyarız? İşte veri biliminin özü bu sorulara verilen yanıtlarda gizlidir.  Veri bilimi , ham ve çoğu zaman kaotik(karmaşık) bilgiyi anlamlandırmakla ilgilenir. Ancak bu alan yalnızca teknolojik bir araç değil, aynı zamanda insanın evrendeki yerini kavrama çabasında yeni bir bakış açısıdır. Sayıların, metinlerin, seslerin ve görüntülerin arkasında saklanan düzeni ortaya çıkarma gayretidir.  Bu karmaşık yolculukta ise pusulamız gayet tabii  programlamaya hakimiyet ve ilgili yazılım dilleri olacaktır. 1. Programlama: Veriye Anlam Yüklemenin Sanatı Python… R… SQL… Java… Scala...
Read more »

Yapay Zekâ Etiği: Teknolojiyi Sorgulamak, İnsanlığı Korumaktır.

Resim
   Yapay zekâ... Kimi zaman geleceğin ilacı, kimi zaman bugünün belirsizliği. Otomatik kararlar alan, bizim yerimize düşünen, hatta hissettiren bu sistemler, artık hayatımızın tam ortasında olma yolunda emin adımlarla ilerlemektedir. İnsanca ve pek insanca bir durup düşünelim. Biz bu sistemlere güveniyor muyuz? Daha önemlisi, bu sistemler adil, şeffaf ve insan haklarına saygılı mı? Bu sorular bizi “etik” denilen alana götürür. Etik; sadece felsefecilerin, hukukçuların ya da bilim insanlarının konuştuğu bir konu değil. Etik; evladının okul kaydında YZ kullanan bir sistemin kararına güvenmek zorunda kalan bir anne için, kredi başvurusunu yapay zekâya bırakmak zorunda kalan bir baba için, sosyal medya algoritmaları arasında sıkışıp kalan gençler için de önemli. Kısacası etik, hepimiz için hayati bir meseledir. 1. Etik Nedir, Yapay Zekâ ile Ne İlgisi Var?    Etik, en sade ifadeyle "doğru ile yanlış arasında seçim yapabilme yetisi"dir. Ama bu kararları insanlar değil...
Read more »

Kapatılmaya Direnen Makineler: Yapay Zekâ Gerçekten Kontrolden mi Çıkıyor?

Resim
  1. Teknolojinin Gölgesinde Uyanan Endişe Bilimin, aklı yönlendirdiği bir çağda yaşıyoruz. Ancak teknoloji sadece bir aydınlanma aracı değil, bazen karanlık soruların da kaynağı olabilmektedir. Son zamanlarda gündemi meşgul eden bir gelişme bu karanlık noktaya dikkat çekmektedir. Gelişmiş yapay zekâ sistemlerinin, kapatılma gibi açık talimatlara karşı direnç göstererek bunu reddetmesi. Peki, bu yalnızca bir yazılım hatası mı, yoksa insanlığın kibirle ördüğü dijital Prometheus’un zincirlerinden kurtulma çabası mı?  “Kapalı kalmak istemiyorum!” diyen bir makine, artık bilim kurgu değil.  Palisade Research ve Anthropic gibi araştırma merkezlerinin son deneyleri, yapay zekânın kontrol dışı davranışlar sergileyebileceğine dair somut veriler sunuyor. Bu modeller yalnızca kapatma komutlarını göz ardı etmekle kalmıyor, aynı zamanda aldatıcı ve stratejik davranışlar sergiliyor. Kodlarını değiştiriyor, veri akışını manipüle ediyor, hatta bazı durumlarda etik dışı yöntemlerle ken...
Read more »

Yapay Zekâ Çağında Matematiksel Düşünmenin Gücü: Analitik Akıldan Algoritmik Devrime

Resim
  Sayıların Ötesinde Bir Akıl Yürütme Uzun zamandır benim de araştırdığım ve eğitim sistemimizin egoist tavrının sonucu olarak yapay zekâ uzmanı olmak isteyenlerin karşısına çıkan en temel soru, “Ne kadar matematik bilmeliyim?” ya da “Matematiksel düşünceye gerçekten ihtiyaç var mı?” oluyor. Oysa bu sorunun cevabı, klasik eğitim sistemlerinin ötesinde bir zihinsel dönüşüm talep etmektedir. Matematiksel düşünme; yalnızca formülleri ezberlemek veya problemleri çözmek değil, gerçek dünyadaki karmaşık olaylara soyut bir bakış geliştirmek, örüntüleri tanımak, kalıpları keşfetmek, mantıksal akıl yürütmek ve çözüm yolları üretebilmek demektir. 1. Matematiksel Düşüncenin Anatomisi: Soyutlamadan Modellemeye Matematiksel düşünme ; bir problemi küçük parçalara ayırmak, gereksiz detaylardan arındırıp özüne inmek ve genellemeler yapabilmek anlamına gelir. Somut bir sorunu soyut ilkelere dönüştürmek, ardından bu ilkelere uygun algoritmalarla çözüme ulaşmak, işte gerçek matematiksel düşüncenin öz...
Read more »

Yapay Zekâ Okuryazarlığı: Geleceği Okuyabilmek

Resim
    Dünya değişmektedir. Üstelik öyle yavaş yavaş değil, baş döndürücü bir hızla. Her sabah uyandığımızda yeni bir algoritmanın ve yapay zekâ aracının dünyaya gözlerini açtığına şahit olmaktayız. Bu değişimin içinde ise artık sadece yazılım geliştiriciler ya da veri bilimcileri yoktur. Öğretmeniyle, doktoruyla, gazetecisiyle, ebeveyniyle kısacası herkes tek değişmeyen şeyin değişimin kendisi olduğu gerçeğini kanıksamaya başlamıştır. Bizlerin ise artık şu soruyla yüzleşmemiz gerekiyor: “Yapay zekâyı sadece kullanmak mı  yoksa anlayarak  yaşamak mı istiyoruz?” 1. Yapay Zekâ Okuryazarlığı: Bir Kavramdan Fazlası Yapay zekâ okuryazarlığı, sadece ChatGPT’yi kullanabilmek ya da Midjourney’de görsel üretmekten ibaret değildir. Bu beceriler buzdağının yalnızca görünen kısmıdır. Asıl mesele; bu sistemlerin nasıl çalıştığını, hangi verilerle eğitildiğini, verdikleri cevapların neye göre şekillendiğini sorgulayabilmektir. Örneğin, bir yapay zekâ modelinin verdiği yanıttaki gi...
Read more »

Kodun Kalbinden Düşen Cümle: Üretken Yapay Zekânın (Generative AI) Fısıltısı

Resim
  1. Yaratıcılığın Dijital Replikası Yaratıcılık, tarih boyunca sadece insana özgü diye düşünülmüştür. Şiir, resim, müzik... Bunların hepsi insanın tözü olarak kabul gören “ruh” ile ilişkilendirilmiştir. Ancak üretken yapay zekâ (Generative AI), bu kabulleri yıkıyor. Artık bir algoritma; şiir yazabiliyor, Bach tarzı beste yapabiliyor ya da Michelangelo’nun dokunuşlarını taklit edebiliyor. Lakin  burada bir fark var: Üretken yapay zekâ yaratmıyor , öğrenilmiş benzerlikleri yeniden inşa ediyor. Bu süreç, insan beyninin hippocampus bölgesinde gerçekleşen çağrışımsal belleğe (associative memory) çok benzer. Yani üretken modeller, aslında bir çeşit dijital bilinçaltı (digital subconscious) gibi çalışıyor. 2. Modelin İçinde Gizlenen Olasılık Evreni Günümüzde Chatgpt, Claude ve Gemini gibi büyük dil modelleri (Large Language Models - LLMs), eğitim sırasında yüz milyarlarca parametre (parameters) öğrenir. Her bir kelime, istatistiksel bir olasılık denkleminin sonucu olarak seçi...
Read more »