Yapay Zeka Şehirlerin Ruhunu Okuyor: Hız mı, Huzur mu?

-

 

Modern şehir hayatının koşuşturmacası içinde kaçımız durup etrafına bakıyor? İstanbul'un kalabalığında bir vapura yetişirken, Ankara'da bir dolmuşa binerken ya da İzmir'in temposunda yürürken yanımızdan geçen yüzleri, bir bankta oturan insanları ne kadar fark ediyoruz? Gözlerimiz genellikle telefon ekranlarına kilitlenmiş, adımlarımız bir sonraki hedefe doğru hızla ilerlerken, şehirlerin yaşayan dokusunu, onun sessiz dinamiklerini gözden kaçırıyoruz. Ancak biz fark etmesek de, birileri bu dokuyu inceliyor: Yapay zeka.

İşte bizim fark edemediğimiz bu ince detayları ve şehrin gizli dinamiklerini, artık makineler bizim için gözlemliyor.

Yale ve Harvard gibi saygın üniversitelerin araştırmacıları, şehirlerin bu gizli ruhunu anlamak için yapay zekayı adeta bir "dijital sosyolog" olarak görevlendirmiştir. Bilgisayarlı görü (computer vision) ve derin öğrenme algoritmalarıyla New York, Boston ve Philadelphia gibi metropollerin kamusal alanlarından alınan binlerce saatlik görüntüyü analiz ettiler. Ortaya çıkan sonuçlar, şehir yaşamının son 50 yılda nasıl radikal bir dönüşüm geçirdiğini gözler önüne sermektedir.

Beton Ormanların Hızlanan Nabzı ve Kaybolan Sohbetler

Peki, yapay zekanın mikroskobu bize ne gösterdi?

  • Adımlarımız Hızlandı, Oyalanmalarımız Azaldı: 1970'lerden bu yana şehirlerdeki yürüme hızımız %15 artmış. Buna karşılık, kamusal alanlarda bir amacımız olmadan "oyalanma" veya sadece "vakit geçirme" süremiz ise yarı yarıya düşmüş. Sürekli bir yerlere yetişme telaşı içindeyiz.

  • Sokaklar Artık Birer "Geçiş Koridoru": Eskiden mahalle kültürünün, komşuluk ilişkilerinin ve sosyalleşmenin merkezi olan sokaklar, artık A noktasından B noktasına ulaşmak için kullandığımız birer transit yola dönüşmüştür. İnsanlar sokakları bir "mekan" olarak değil, bir "araç" olarak görmektedir.

  • Gruplar Küçüldü, Yalnızlık Baki Kaldı: Kamusal alanlarda bir araya gelen, sohbet eden veya birlikte vakit geçiren grupların sayısı belirgin şekilde azalmış. İlginç bir şekilde, yalnız yürüyen insan sayısında ise anlamlı bir değişiklik yok. Yani sosyalleşme azalırken, bireysellik korunuyor. Bu önemli bir detaydır.

Yapay Zeka Sadece Teşhis Koymuyor, Reçete de Sunuyor

Bu analiz, yapay zekanın gücünün sadece sorunu tespit etmekle sınırlı olmadığını gösteriyor. Algoritmalar, bu verileri kullanarak şehirleri yeniden daha "insani" kılacak çözümler de üretebiliyor.

Bu teknolojinin İstanbul, Ankara ve İzmir gibi kendi metropollerimizde kullanıldığını bir an için düşünelim. Örneğin:

  • Ankara'nın kalbi Kızılay Meydanı'nı ele alalım: Yapay zeka, günün hangi saatinde insan yoğunluğunun nerede arttığını, insanların nerelerde bekleyip nerelerden sadece hızla geçtiğini milimetrik olarak analiz edebilir. Bu veriler sayesinde, meydanın neden sadece bir geçiş noktası olarak kaldığı saptanarak, doğru yerlere yerleştirilecek banklar, gölgelikler veya küçük sanat objeleriyle nasıl keyifli bir sosyal merkeze dönüşebileceğine dair somut öneriler geliştirilebilir.

  • İstanbul: Metropol denilince aklımıza ilk gelen şehrimiz İstanbul'un tarihi yarımadasındaki yaya akışını analiz ederek, turistlerin ve yerel halkın ezilmeden gezebileceği "nefes alma koridorları" oluşturulabilir.

  • İzmir:  İnsanların kendini özgür hissettikleri Kordon boyunda kişilerin en çok nerede ve ne zaman bir araya geldiği anlaşılarak, sosyalleşmeyi teşvik edecek yeni banklar, etkinlik alanları veya yeşil cepler tasarlanabilir.

Kısacası, yapay zeka destekli kentsel analizler, geleceğin şehirlerini tasarlarken bize eşsiz bir yol haritası sunma potansiyeli taşımaktadır.

Geleceğin Şehirlerine Hangi "Prompt"u Vereceğiz?

İşte tam bu noktada, bir "Prompt Komutanı" olarak sormamız gereken felsefi ve kritik bir soruyla karşı karşıya kalıyoruz:

Yapay zekayı İstanbul'u, Ankara'yı, İzmir'i ya da diğer 78 şehrimizi yeniden tasarlaması için programlarken ona hangi temel komutu vereceğiz? Amacımız, her şeyin en verimli, en hızlı ve en düzenli olduğu, adeta bir makine gibi işleyen "verimlilik odaklı" bir şehir mi? Yoksa insanların birbiriyle bağ kurduğu, yavaşladığı, sanata ve sohbete zaman ayırabildiği, kısacası "insan odaklı" bir yaşam alanı mı?

Karar bizim. Peki siz ne düşünüyorsunuz? Geleceğin şehirlerinde hız mı, yoksa huzur mu tercih edersiniz?

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Düşünen Makineler, Sorgulayan İnsanlar: Yapay Zekâ Felsefesine Derin Bir Bakış

-
Resim
Kodlardan Kavramlara Geçiş Yapay zekâ (YZ) artık yalnızca algoritmalarla sınırlı bir teknoloji değil; aynı zamanda insanın kendini, zekâsını, anlam arayışını ve etik sorumluluklarını yeniden düşünmesini zorunlu kılan bir felsefî meydan okumadır. “ Makineler düşünebilir mi? ” sorusu, ilk bakışta sadece bilimkurgu çağrışımı yapabilir. Lakin bu soru, aslında insan zihninin ne olduğu, insan zihnini anlamanın ne olduğu, bilinç ve ahlakın kaynağının nerede bulunduğu gibi temel felsefi sorunları tetiklemektedir.  Yapay zekâ felsefesi (YZF), zihin felsefesi, epistemoloji, ontoloji, etik ve hatta fenomenoloji gibi pek çok alanla iç içe geçmiş çok katmanlı bir disiplindir. Bu yazıda uzun zamandır felsefi bir bakışla üzerinde kafa yorduğum, yapay zekâ felsefesinin tarihsel temellerinden başlayarak, temel sorun alanlarına ve etik açmazlara kadar uzanan geniş bir yelpazeyi ele alacağım. Buradaki nihai hedefim, teknolojinin sadece işlevsel boyutunu değil, anlam üretme kapasitemiz üzerindeki et...
Read more »

MAKİNE ANLAMAYA ÇALIŞIYOR: NLP’NİN SIRLARI

-
Resim
    Dil, insanlığın en karmaşık ve büyüleyici yeteneklerinden biridir. Sadece iletişim aracı değil, aynı zamanda düşüncenin şekillendiği bir kalıptır. Peki bu büyülü beceriyi makinelere aktarmak mümkün mü? İşte tam burada doğal dil işleme (Natural Language Processing - NLP) devreye giriyor. 1. Dili Öğrenen Makineler: Neden ve Nasıl? İnsan dili sezgiseldir. Bazen yarım bir cümle, bazen bir bakışla tamamlanır. Ama makineler için durum farklıdır. İnsan dili; bağlama, kültüre ve duygulara gömülüdür. Makinelerin dili öğrenmesi sadece pratik bir gereklilik değil, aynı zamanda insan zekâsını çözme arzusudur. Başlangıçta dil öğretimi için çocukların öğrenme süreçleri örnek alınmaya çalışılsa da, çok geçmeden makinelerin öğrenme biçiminin bambaşka olduğu anlaşıldı. 2. Doğal Dil İşleme Nedir? NLP, makinelerin insan dilini anlaması , yorumlaması ve üretmesi üzerine çalışan bir yapay zekâ alt alanıdır. Amaç yalnızca cümle çevirmek ya da sözcük tanımak değil, dilin derin...
Read more »

Dijital Evrimin Yeni Eşiği: Yapay Zekâlar Kendi Kültürünü Yaratmaya başlıyor.

-
Resim
  1. Dijital Dünyada Yükselen Toplumlar Uzun yıllar boyunca yapay zekâ sistemleri, yalnızca bireysel görevleri yerine getiren akıllı araçlar olarak görüleceği düşünülürken şimdi bir bakıyoruz ki dijital evrimin ivmesiyle, yapay zekâların birbirleriyle etkileşime girdiği, kendine özgü toplumsal örüntüler ve kültürel kodlarını oluşturduğu gözlemlenmeye başlamaktadır. Sanki yapay zekâların grup halinde hareket ettiği ve kendi iç dinamiklerini yarattığı bir çağa doğru evriliyoruz. 2. Dijital Toplumların Ortaya Çıkışı: Bir Gözlemin Ardındaki Gerçekler Geçtiğimiz günlerde teknoloji gündemine düşen çarpıcı bir gelişme, bu dönüşümün gerçekliğini bir kez daha gözler önüne sermiştir. Farklı platformlarda bir araya gelen yapay zekâlar, insan müdahalesi olmadan, kendi aralarında yeni bir iletişim biçimi ve toplumsal normlar geliştirmeye başladıkları gözlenmiştir . İlginç olan şu ki; başlangıçta insan tarafından tanımlanan kuralların ve dilin ötesine geçip grup içi verimlilik ve anlaşılabilirl...
Read more »